De hazelworm of Anguis fragilis

Misschien heeft u de hazelworm al eens gezien tijdens een wandeltocht door de bossen.
De meeste mensen zijn bang van dit beestje, want "van een slang moet je opletten". Raar genoeg is dit geen slang, maar wel een hagedis; eentje zonder poten weliswaar.
De hazelworm komt voor doorheen gans Europa, waaronder ook in België en Nederland. Hoewel hij vaak verscholen leeft tussen bladafval wordt dit diertje af en toe eens waargenomen.
Meestal zitten hazelwormen in bosrijke gebieden of aan zijkanten van bossen waar het bos overgaat in graslanden.

hazelworm
Geen slang, wel een hagedis

Hazelworm herkennen

De gelijkenis met een slang zorgt er voor dat de meeste mensen niet weten dat ze een hagedis gezien hebben. Dit komt doordat de hazelworm meestal een lengte heeft van ongeveer 30 cm (kan oplopen tot 45 à 50 cm) en het ontbreekt de hazelworm aan poten om mee rond te wandelen. Bovendien houdt dit diertje er ook van om zijn tong uit te steken, waardoor de gelijkenis met een slang compleet is. Dit doet hij om geuren op te pikken uit de omgeving.
Het verschil tussen een slang en de hazelworm is dat een slang zijn tong kan uitsteken zonder de bek te openen, een hazelworm heeft die mogelijkheid niet. Ook is zijn tong niet zo sterk gevorkt als bij echte slangen.
Een ander verschil is dat hazelwormen oogleden hebben en dus kunnen knipperen met hun ogen. Slangen kunnen dat niet.
Een hazelworm is een tamelijk effen diertje van kleurenpatroon, de jonge dieren hebben iets fellere kleuren dan de volwassen dieren.
Eigenlijk is de hazelworm meer staart dan dier. 50 tot 70 % van zijn lengte bestaat uit staart.

Anguis fragilis

De staart van een hazelworm (en van iedere andere hagedis) heeft een speciaal kenmerk: doordat hagedissen bij vele roofdieren op het menu staan vemeld als "suggestie van de chef" zijn hagedissen erg schuw. Niettegenstaande dat hagedissen erg snelle diertjes zijn en zich verstoppen wanneer ze iets verdachts waarnemen, worden ze toch soms gegrepen door zijn vijanden. Meestal kunnen de roofdieren de hagedis nog net grijpen bij hun staart wanneer ze al aan het wegvluchten zijn.
Het speciale kenmerk van hagedissen is dan dat ze in geval van nood hun staart laten afbreken. Tussen hun lijf en de eigenlijke staart zit een klein stukje kraakbeen dat afbreekt wanneer de staart wordt gegrepen. Het roofdier grijpt dus enkel een klein stukje vast, maar ondertussen is de hagedis al verdwenen en verborgen in alle veiligheid
Al groeit een afgerukte staart opnieuw aan, dit blijft zichtbaar aan het diertje zelf.

De hazelworm of Anguis fragilis - Foto: Kintaiyo

Hazelwormen zijn nuttige diertjes

Op het menu van de hazelworm staan vooral wormen, slakken, insecten, larven,... Erg snel is hij niet, vandaar dat hij een voorkeur heeft voor de trage en ongewervelde dieren. Typisch voor de manier van eten is dat de hazelworm zijn prooi veelvuldig zal onderzoeken met zijn tong alvorens echt op te eten. Het grootste deel van zijn voeding bestaat uit slijmachtige dieren zoals wormen en slakken. Na de maaltijd zal de hazelworm zijn bek proper vegen aan zaken die hij in de omgeving kan vinden.
Daarnaast vertonen hazelwormen ook kannibalistische trekjes en zal hij kleinere soortgenoten en andere hagedissen (zoals de kleine hagedis) niet schuwen.

Bekijk hieronder hoe de hazelworm beweegt: