Hey allemaal,
Sinds één jaar ben ik bezig met onze tuin om te omvormen naar een ecologische natuurtuin, gericht op het ondersteunen van vlinders, hommels, wilde bijen en honingbijen. Hierbij geef ik steeds de voorkeur aan inheemse soorten. Uitheemse soorten worden enkel getolereerd als zij een hoge waarde hebben als drachtplant voor onze kleine vliegers. Door het lokken van deze kleine vliegers worden ook vogels aangetrokken. Daarnaast probeer ik steeds vogels te lokken door te zorgen voor structuurrijke beplantingen met besdragende soorten, aanbrengen van voedsel tijdens de winter en nestmateriaal in het voorjaar.
Wat was de situatie...
Oorspronkelijk is de tuin aangelegd in 1995. Typische aanplantingen uit die tijd zijn de hagen van blauwe coniferen (Chamaecyparis), bodembedekkers zoals Pachysandra en dwergmispel, dubbelbloemige rozen, bamboe, spierstruiken, trompetbomen, Cypressen, Skimmia, Hortensia, Miscanthus, Euonymus, rotsheide (Pieris japonica), Buddleja, Taxus, lavendel, gamander, hazelaar, boskers, beukenhaag, weigela, schietwilg, …
Ondanks er soorten zijn die niet interessant zijn als voedselbron of nestgelegenheid ga ik niet alles rooien en vervangen door inheemse planten. Zo ‘heilig’ ben ik nu ook weer niet. Een uitheemse plant kan voor esthetische, emotionele of praktische redenen behouden blijven. Zo ga ik bijvoorbeeld mijn spierstruiken en hortensia’s niet rooien omwille van de esthetische waarden. Onlangs heb ik heel wat Miscanthus gerooid om plaats te maken voor inheemse planten. Maar toen heb ik besloten één exemplaar te laten staan, omwille van het mooie wintersilhouet. Een ander voorbeeld is de trompetboom die behouden blijft omwille van enkele redenen: de bevlieging door honingbijen en hommels, de ouderdom van het exemplaar is uniek en de vruchten sieren het najaar. Omdat uitheemse bomen en struiken naast nectar- en/of stuifmeelbron weinig natuurlijke waarden hebben kies ik in de toekomst enkel nog voor het aanplanten van inheemse boomsoorten.
Belangrijk te behouden soorten zijn:
- Venijnboom (Taxus), inheemse plant.
- Boskers (Prunus avium), inheemse plant. Ongecultiveerd exemplaar die de belangrijkste voedselbron vormt in april-mei met duizenden bloemen. In juni-juli zorgt deze soort voor nectar via de klieren aan de bladsteel. De boom krijgt een gefaseerde verzorging (uitlichten) aangezien ze al meer dan 30 jaar oud.
- Vlindertruik (Buddleja davidii), uitheemse plant.
- Lavendel (Lavandula angustifolia), uitheemse plant. Kan vervangen worden vanwege de ouderdom (om de 8 jaren). De populaire variëteit ‘Hidcote’ bloeit tot ver in het najaar.
- Gamander (Teucrium chamaedrys), inheemse plant. Zeer geliefd is bij hommels, honingbijen, vlinders en wilde bijen.
- Hazelaar (Corylus avellana), inheemse plant. Wordt bevlogen voor stuifmeel.
- Beukenhaag (Fagus sylvatica), inheemse plant. Komt als haagvorm niet in bloei, maar is geliefd bij vogels zoals de heggemus en merel als nest- en schuilplaats.
- Weigela (Weigela florida), uitheemse plant. Geliefd bij hommels, wilde bijen en honingbijen.
- Schietwilg (Salix alba), inheemse plant. Zoals bij de meeste onder ons staat de schietwilg in de vorm van een knot in de tuin. Schietwilg bloeit op overjarig hout. Bijna elke tuinder gaat een knotwilg jaarlijks snoeien, met als gevolg dat de schietwilg niet in bloei komt. In april-mei kan de bloei een nectar- en stuifmeelbron betekenen voor wilde bijen, honingbijen en hommels. Een extra voordeel door de knotwilg NIET jaarlijks te snoeien, is de dichte structuur van de takken. Die dichte structuur is nuttig om kleine vogeltjes te lokken, zoals het pimpelmeesje. Zij beschermen zich tegen roofvogels door zich te verschuilen in de dichte structuur.
- Rotsheide (Pieris japonica), uitheemse plant. Bloei: februari-april. Al in februari zie je verschillende aardhommelkoninginnen hierop vliegen. Aangezien de koningin een kleine actieradius heeft, betekend dit dat er verschillende nesten aanwezig zijn in de tuin. Zelf weet ik één nest aardhommels zitten in de grond. Tijdens mooie zomerdagen is het een drukke bedoening aan de ingang van dat nest. Eerst waren deze struiken zo’n 200 cm hoog, maar onlangs heb ik deze soort in juni verjongd door ze tot op 20 cm van de grond af te zagen, want ze hadden nogal last van kapotte takken door de vorst.
Nieuwe aanplantingen
Nieuwe soorten worden gekozen op basis van de volgende criteria:
1. Bodemsoort, de bodem is de basis van de tuin. Aangezien de tuin gelegen is op een licht zure, lichte zandgrond zijn de mogelijkheden bijna onbeperkt. Alleen typerende soorten van uiterste omstandigheden kunnen hier dus niet gedijen. Het blijft ook interessant om streekeigen te denken.
2. Bodemconditie, in de tuin komen verschillende bodemcondities voor. Door de aanwezigheid van bomen en constructies kunnen de bodemcondities ver uiteen lopen. Zo vinden we onder de boskers (Prunus avium) extreem droge grond terug, maar ook zeer vochthoudende grond langs een constructie. Ideaal om inheemse soorten van verschillende natuurtypes te integreren in je tuin. Omdat je hier kunt afwijken van streekeigen soorten, moet je rekening houden dat er geen floravervalsing (verwildering naar natuur) plaatsvindt.
3. Standplaats, zon of schaduw.
4. Inheemse plant, ja of nee. Indien nee, is het een nuttige bloeiende plant met nectar- en/of stuifmeelbron?
5. Eigenschappen van de planten, namelijk de hoogte, breedte. Plant nooit iets wat te groot wordt of wat te klein blijft.
Volgende soorten heb ik afgelopen jaar aangeplant of moet ik nog zaaien in het komende voorjaar...
Vaste planten:
- Herfstasters (Aster novi-belgii), uitheemse plant. Bloei: september-oktober. Voedselbron in het najaar.
- Voorjaarszonnebloem (Doronicum orientale), uitheemse plant. Bloei: april-mei.
- Grote kattenstaart (Lythrum salicaria), inheemse plant. Bloei: juni-september. Wordt bezocht door de kattenstaartbij, bonte viltbij, tubebij, groefbijen, slobkousbij, vlinders, hommels en honingbijen.
- Aardpeer (Helianthus tuberosus), uitheemse plant. Bloei: augustus-september. Lokt honingbijen, hommels en vlinders.
- Hemelsleutel (Sedum spectabile), uitheemse plant. Bloei: augustus-september. Lokt vlinders, hommels en honingbijen.
- Ooievaarsbek (Geranium macrorrhizum), uitheemse plant. Bloei: juni-september. Lokt hommels, honingbijen, wilde bijen waaronder de zandbij en vlinders.
- Gewoon duizendblad (Achillea millefolium), inheemse plant. Bloei: Juni-oktober (november). Lokt vlinders, wilde bijen en honingbijen.
- Meisjesogen (Coreopsis verticillata), uitheemse plant. Bloei: juni-augustus. Bezocht door hommels, honingbijen en wilde bijen.
- Dropplant (Agastache ‘Blue Fortune’), uitheemse plant. Bloei: juni-september. Lokt honingbijen, wilde bijen en hommels. Op zonnige windstille dagen worden ze massaal bezocht door honingbijen.
- Gewone margriet (Leucanthemum vulgare), inheemse plant. Bloei: mei-september. Bezoek van vlinders, honingbijen en solitaire bijen waaronder de wormkruidbij, tronkenbij, zandbijen en groefbijen.
- Oosterse papaver (Papaver orientale), uitheemse plant. Bloei: mei-juli. Wordt vooral bezocht door zweefvliegen.
- Kattenkruid (Nepeta x faassenii), uitheemse plant. Bloei: juni-juli (september). Wordt bezocht door vlinders, hommels, honingbijen en solitaire bijen waaronder de sachembijen, metselbijen en grote wolbij.
- Lupine (Lupinus polyphyllus), uitheemse plant. Bloei: juni-augustus. Bezocht door hommels, honingbijen en wilde bijen waaronder de wolbijen, metselbijen en behangersbijen.
- Kogeldistel (Echinops ritro), uitheemse plant. Bloei: juli-augustus. Bezoek van vlinders, wilde bijen, honingbijen, hommels. Onder de wilde bijen voornamelijk metselbijen en groefbijen.
- Heemst (Althaea officinalis), inheemse plant. Bloei: juli-september. Wordt bezocht door honingbijen en hommels.
- Ijzerhard (Verbena bonariensis), uitheemse plant. Bloei: juli-oktober. Bezoek van vlinders, honingbijen, wilde bijen en hommels. Samen met Agastache de meest bezochte plant in deze tuin. Maar, in tegenstelling tot de Agastache zijn hier veel meer vlinder op waar te nemen, zoals o.a. Groot en klein koolwitje, dagpauwoog, kolibrievlinder, citroenvlinder, gehakkelde aurelia, atalanta,… Een echte vlinderplant dus.
- Valeriaan (Valeriana officinalis), inheemse plant. Bloei: juni-juli. Bezoek van vlinders, hommels, honingbijen en wilde bijen.
- Siererwt (Lathyrus), uitheemse plant. Bloei: juli-augustus. Lokt wilde bijen, waaronder de wikkebij, behangersbijen en metselbijen, vlinders, hommels en honingbijen.
- Groot kaasjeskruid (Malva sylvestris), inheemse plant. Bloei: juni-oktober. Wordt bezocht door honingbijen, hommels en wilde bijen waaronder de groefbijen, grote klokjesbij en de klokjesdikpoot.
- Lange ereprijs (Veronica longifolia), inheemse plant. Bloei: juli-augustus. Bezoek van vlinders, honingbijen, hommels en wilde bijen waaronder de maskerbijen en groefbijen.
- Grote centaurie (Centaurea scabiosa), inheemse plant. Bloei: juni-augustus. Lokt vlinders, honingbijen, hommels en wilde bijen waaronder de pluimvoetbij, zandbijen, groefbijen, behangersbijen en metselbijen.
- Knoopkruid (Centaurea jacea), inheemse plant. Bloei: juni-september. Lokt vlinders, honingbijen, hommels en wilde bijen waaronder de pluimvoetbij, behangersbijen, zandbijen, grasbij en groefbijen.
- …
Bloembollen:
- Vingerhelmbloem (Corydalis solida), inheemse plant. Bloei: maart-april. Lokt solitaire bijen, hommels en honingbijen.
- Daslook (Allium ursinum), inheemse plant. Bloei: april-mei. Lokt van wilde bijen, honingbijen en hommels. Relatief weinig bezoek van bijen in vergelijking met andere soorten look en sieruien.
- Winterakoniet (Eranthis hyemalis), inheemse plant. Bloei: januari-maart. Lokt honingbijen en hommels.
- Boerenkrokus (Crocus tommasinianus), inheemse plant. Bloei: februari-maart. Voornamelijk bezocht door honingbijen en hommels.
- Gewoon sneeuwklokje (Galanthus nivalis), inheemse plant. Bloei: februari-maart. Voornamelijk bezocht door honingbijen en hommels.
- Wilde hyacint (Hyacinthoides non-scripta), inheemse plant. Bloei: april-mei. Voornamelijk bezocht door honingbijen en hommels.
- Herfstkrokus (Crocus speciosus), inheemse plant. Bloei: November. Voornamelijk honingbijen.
- Sierui (Allium christophii), uitheemse plant. Bloei: mei-juni. Lokt honingbijen, hommels, vlinders en wilde bijen.
- Sierui (Allium 'purple sensation'), uitheemse plant. Bloei: mei-juni. Lokt honingbijen, hommels, vlinders en wilde bijen.
- Kogellook (Allium sphaerocephalon), uitheemse plant. Bloei: juli-augustus. Lokt honingbijen, hommels, vlinders en wilde bijen.
- Gele anemoon (Anemone ranunculoides), inheemse plant. Bloei: maart-mei. Lokt honingbijen en solitaire bijen waaronder hoofdzakelijk zandbijen en metselbijen.
- Zomerklokje (Leucojum aestivum), inheemse plant. Bloei: april-juni. Lokt honingbijen. Andere soorten mij nog onbekend.
- Narcis (Narcissus cyclamineus 'Tête à Tête'), inheemse plant. Bloei: maart-mei. Lokt honingbijen.
- Fazantenoog (Narcissus poeticus recurvus), uitheemse plant. Bloei: april-mei. Lokt honingbijen.
- Gewone vogelmelk (Ornithogallum umbellatum), inheemse plant. Bloei: mei-juni. Lokt honingbijen.
- …
Groenbemesters:
- Phacelia (Phacelia tanacetifolia), uitheemse plant. Bloei: afhankelijk van zaaitijdstip, mei-september. Wordt bezocht door wilde bijen, honingbijen en hommels.
- Gele mosterd (Sinapis alba), uitheemse plant. Bloei: afhankelijk van zaaitijdstip, mei-oktober. Wordt bezocht door wilde bijen, honingbijen, hommels en vlinders.
Eenjarigen:
- Cosmea (Cosmos bipinnatus)
- Zonnebloem (Helianthus annuus), uitheemse plant. Bloei: afhankelijk van zaaitijdstip, juli-oktober. Bezoek van hommels en honingbijen. Nadien laten staan als voedsel voor de vogels.
- Lavatera (Lavatera trimestris)
- Slaapmutsje (Eschscholzia california)
- Bekermalva (Lavatera trimestris)
- Goudsbloem (Calendula officinalis), uitheemse plant. Bloei: mei-oktober. Wordt bezocht door honingbijen, vlinders en wilde bijen waaronder de pluimvoetbij, tronkenbij, groefbijen, behangersbijen, metselbijen en tubebijen.
- Nachtschone (Mirabillis jalapa)
- Mariëtteklokje (Campanula medium)
- Slaapbol (Papaver somniferum)
- Oost-Indische kers (Tropaeolum majus)
- Juffertje in het groen (Nigella damascena)
Tweejarigen:
- Gewoon vingerhoedskruid (Digitalis purpurea), inheemse plant. Bloei: mei-september. Lokt voornamelijk hommels en de grote wolbij. Andere wilde bijen en honingbijen worden zelden aangetroffen.
- Vergeet-mij-nietje (Myosotis sylvatica)
- Stokroos (Althaea rosea), uitheemse plant. Bloei: juni-september. Lokt vooral hommels en honingbijen.
- Anjer (Dianthus barbatus)
- Judaspenning (Lunaria annua)
- …
Heesters:
Voor de heesters heb ik bewust gekozen voor autochtoon plantmateriaal. Dit zijn uit zaad opgekweekte heesters, afkomstig van exemplaren waarvan men weet dat het genetisch materiaal al sinds de ijstijd hier aanwezig is. Exemplaren van bijvoorbeeld Oost-Europa zijn genetisch verschillend geëvolueerd als de exemplaren in Vlaanderen. Daardoor kunnen die exemplaren bijvoorbeeld te laat of te vroeg bloeien voor diersoorten die aan deze planten gebonden zijn. Meer informatie op
http://www.plantvanhier.be .
- Brem (Cytisus scoparius), inheemse plant. Bloei: mei-juni. Lokt hommels en honingbijen.
- Hondsroos (Rosa canina), inheemse plant. Bloei: juni-juli. Lokt wilde bijen, hommels en honingbijen. Tijdens de wintermaanden lokken de rozenbottels vogels naar de tuin.
- Gelderse roos (Viburnum opulus), inheemse plant. Bloei: mei-juni. Wordt bevlogen voor stuifmeel. De vruchten zijn minder geliefd bij vogels en zijn dus meer voor esthetische waarde tijdens de winter.
- Wilde lijsterbes (Sorbus aucuparia), inheemse plant. Bloei: mei-juni. Lokt vlinders, zandbijen en hommels voor nectar en stuifmeel. Vruchten lokken lijsterachtigen.
- Sporkehout (Rhamnus frangula), inheemse plant. Bloei: mei-september. Lokt de ganse zomer vlinders, zandbijen, hommels en honingbijen. Veel vogels zijn verzot op de vruchten.
- Rode kornoelje (Cornus sanguinea), inheemse plant. Bloei: juni. Lokt voornamelijk wilde bijen, vlinders, hommels en voornamelijk honingbijen.
- Vlier (Sambucus nigra), inheemse plant. Bloei: juni-juli. Lokt vooral honingbijen.
- …
Nog meer streekeigen heesters op http://
http://www.plantvanhier.be !
Bloemenweide
Iets waar zoveel mensen nog vies van zijn. Ze krijgen direct het idee van weides met probleemonkruiden die zich over de hele tuin gaan uitzaaien. Het tegendeel is echter waar. Vaste bloemenweides bestaan uit vaste planten die een onverstoorde, grazige situatie eisen. Vaste bloemenweides worden twee keer per jaar gemaaid en worden niet bemest.
Bij de aanleg van de bloemenweide heb ik gekozen voor een mengsel van akkerkruiden en vaste planten. Ecoflora (
http://www.ecoflora.be) raadt dit ook aan omdat vaste planten vanuit zaad zich niet zo snel vestigen dan de eenjarige akkerkruiden. Bovendien had ik de gazon geplagd en lichtjes geharkt waardoor de grond verstoord was, wat ideaal is voor eenjarige akkerkruiden. Na ongeveer twee jaren zijn de akkerkruiden verdwenen uit de bloemenweide en nemen de vaste plant de bovenhand.
Volgende soorten heb ik ingezaaid:
Akkerkruiden:
- Bolderik (Agrostemma githago)
- Korenbloem (Centaurea cyanus)
- Wilde ridderspoor (Consolida regalis)
- Gele ganzebloem (Glebionis segetum)
- Reukloze kamille (Matricaria maritima)
- Echte kamille (Matricaria recutita)
- Akkerleeuwebek (Misopates orontium)
- Bleke papaver (Papaver dubium)
- Grote klaproos (Papaver rhoeas)
- Kegelsilene (Silene conica)
- Franse silene (Silene gallica)
- Nachtkoekoeksbloem (Silene noctiflora)
- Koekruid (Vaccaria hispanica)
Vaste planten (mengsel voor zandleemgronden):
- Gewoon duizendblad (Achillea millefolium)
- Barbarakruid (Barbarea vulgaris)
- Echt knoopkruid (Centaurea jacea)
- Groot streepzaad (Crepis biennis)
- Wilde peen (Daucus carota)
- Slangekruid (Echium vulgare)
- Gewone reigersbek (Erodium cicutarium)
- Glad walstro (Galium mollugo)
- Stijf havikskruid (Hieracium laevigatum)
- Schermhavikskruid (Hieracium umbellatum)
- Sint-Janskruid (Hypericum perforatum)
- Gewoon biggekruid (Hypochaeris radicata)
- Zandblauwtje (Jasione montana)
- Herfstleeuwetand (Leontodon autumnalis)
- Wilde margriet (Leucanthemum vulgare)
- Gewone veldbies (Luzula campestris)
- Muskuskaasjeskruid (Malva moschata)
- Middelste teunisbloem (Oenothera biennis)
- Smalle weegbree (Plantago lanceolata)
- Brunel (Prunella vulgaris)
- Scherpe boterbloem (Ranunculus acris)
- Kleine ratelaar (Rhinanthus minor)
- Dagkoekoeksbloem (Silene dioica)
- Gele morgenster (Tragopogon pratensis)
- Hazepootje (Trifolium arvense)
De bloemenweide kan zowel drachtplanten als waardplanten bevatten voor verschillende soorten vlinders. Veel soorten zijn echter reisende soorten, sommigen zijn territoriaal, zoals het bruin zandoogje. Dit wil zeggen dat ze zich ergens gaat vestigen waar zowel drachtplanten als waardplanten aanwezig zijn. Twee exemplaren van deze vlinder zijn in de nazomer blijven hangen rond de bloemenweide (+-25m² groot), wat wilt zeggen dat volgend jaar de larven via de waardplant (voor het bruin zandoogje zijn dit diverse grassen) hun leven beginnen.
Nieuwe soorten
Voorlopig wil ik mijn zadencollectie uitbreiden met de volgende soorten. Indien iemand geïnteresseerd is om enkele zaadjes te ruilen met de bovengenoemde vaste planten (niet uit de bloemenweide), contacteer me dan maar via PM.
- Wilde bergamot (Monarda fistulosa)
- Gevlekt longkruid (Pulmonaria officinalis)
- Zonnebloem (Helianthus 'Lemon Queen')
- Struikmalva (Lavatera)
- Wilde peen (Daucus carota)
- Boerenwormkruid (Tanacetum vulgare)
- Overblijvende ossentong (Pentaglottis sempervirens)
- Gewone smeerwortel (Symphytum officinale)
- Blauwe smeerwortel (Symphytum azureum)
- Prachtklokje (Campanula persicifolia)
- Gele helmbloem (Pseudofumaria lutea)
- Damastbloem (Hesperis matronalis)
- Beemdkroon (Knautia arvensis)
- Wilde marjolein (Origanum vulgare)
- Zwarte toorts (Verbascum nigrum)
- Koeienoog (Telekia speciosa)
- Koninginnekruid (Eupatorium cannabinum)
- Griekse alant (Inula helenium)
Zaden koop ik ook via: http://
http://www.ecoflora.be,
http://www.debolsters.com of
http://www.semaille.com. Van de algemeen voorkomende soorten neem ik zaad uit bermen en graslandjes.
Indien iemand nog goede drachtplanten kent of een verkooppunt/website voor zaadjes, hoor ik dat graag.