Het kweeken van varens door sporen

Er wordt mijn dikwijls gevraagd hoe men varens kan vermeerderen uit sporen, wanneer zijn de sporen rijp. Er stond al een hele uitleg onder de topic "sporen van blauwe varen - phlebodium aureum", blijkbaar werdt dit door vele over het hoofd gezien.
Varens keweken uit sporen is heel wat moeilijker dan planten uit zaad.. Om varens te kweeken moet ik eerst de levens cyclus van een varen uitleggen.
[afbeelding verwijderd niet-https]
Levens cyclus van een varen
Sporen ontwikkelen zich op de onderkant van een vruchtbaar varenblad in zo genaamde Sori, dit zijn de bolletjes soms ook streepjes die je met het bloote oog kunt waarnemen. Sommige varensoorten ontwikkelen zelfs steriele en vruchtbare blaren. Deze vruchtbare blaren ontwikelen zich later in het midden van de kruin en zien er totaal verschillend uit dan de steriele en hebben enkel tot functie sporen te ontwikkelen, het zijn dan ook als het ware grote sporen kolven, onze inheemse Blechnum spicant is er zo één.
[afbeelding verwijderd niet-https]
Sori onder een varenblad
[afbeelding verwijderd niet-https]
Blechnum spicant: links het vruchtbare sporedragend blad, rechts het steriel blad
Als je zo'n Sori onder de stereoscoop legt, dan zie je eigenlijk een dun, papierachtig membraan dat openscheurt wanneer de sporen rijp zijn. Het openscheuren van de Sori gebeurd in de natuur wanneer het zeer warm wordt, de Sori drogen dan uit en scheuren open. Wil je nu zelf de sporen gaan opvangen dan snoei je het pijpe blad af of je kan ook bij grotre soorten zoals boomvarens stukjes van het blad af knippen waar rijpe sori aanhangen.
De moeilijke vraag is natuurlijk wanneer is zo'n Sori rijp? Sori ontwikkelen zich gewoon met de groei van het blad mee, bij somige soorten zijn ze zelfs in het begin niet met het bloote oog waarneembaar. Later gaan ze zich ontwikkelen, worden dikker en veranderen meestal naar een bruine kleur. Het is dan dat je moet opletten. De beste manier is natuurlijk ze onder de stereoscoop te leggen dan zie je wanneer ze beginnen open te scheuren. Maar een stereoscoop is natuurlijk een duur ding en is niet bepaald derect nodig als je begind.
[afbeelding verwijderd niet-https]
Sori onder de stereoscoop
Oder zo'n Sori bevinden er zich enkle 10 tallen Sporangium, dit zijn een soort van papieren blaasjes met een veer op bevestigd.
[afbeelding verwijderd niet-https]
Sporangium onder de stereoscoop, nog steeds dicht met de sporen er in
In deze blaajes ontwikkelen zich de sporen. Zo'n blaasje kan 10 tot 20 sporen bevatten. Wanneer de sporen rijp zijn dan zorgt de veer op het blaasje dat deze open springt.
[afbeelding verwijderd niet-https]
open gebroken Sporangium
De sporen zijn zo klein en licht dat ze met de wind kunnen mee gevoerd worden.
Foto van een leeg Sporangium, nog net met het oog waarneembaar.
[afbeelding verwijderd niet-https]
leeg Sporangium
Foto van drie sporen, niet meer met het oog waarneembaar.
[afbeelding verwijderd niet-https]
drie Sporen
Als je nu de sporen wilt gaan op vangen dan draai het blad in een steriel gemaakt blad wit papier. Waarom steriel, omdat sporen zeer gevoelig zijn voor schimmels. Het papier maak je steriel door effe in de microgolf oven te steken. Varen verzamelaars hebben voor het steriel gemaakte papier, een origamie manier bedacht om een soort brief omslag te maken, zie voorbeeld:
[afbeelding verwijderd niet-https]
Deze omslag is zo ontwikkelt dat je geen tape of lijm moet gebruiken, want hier kunnen je sporen blijven aan plakken. Je laat de varenbladeren ongeveer 3 à  4 weken op een warme droge plaats rusten, zo simuleer je de natuur. Als je daarna de omslag open doet, tik je er best nog even tegen zodat de sporen in de vouw vallen, dan open je de omslag, dit kan best gebeuren in een windstille ruimte. Als de omslag open is pluk je voorzichtig de gedroogde blaren eruit, wat rest is een zeer fijn stof van enkle duizenden sporen. Let wel er zullen ook lege capsules van Sporangium tussen zitten, er zijn verzamelaars die hier ook nog eens het kaf van het koren scheiden mar dan heb je al een klein labo nodig en is eigenlijk overbodig.
De opgevangen sporen kan je ombeurt weer in een kleinere steriel gemaakte origamie omslag schudden of verdelen over verschillende omslagen zo kun je met andre mensen ruilen en wordt het verzamelen pas echt intresant.
[afbeelding verwijderd niet-https]
Je kan de meeste soorten 3 à  4 jaar op deze manier bewaren, maar er zijn er ook die maar enkle weken meegaan.
Sporen kan je het ganse jaar door zaaien.
Het zaaien van varens is het moeilijkste onderdeel van de kweek. Alles wat je gebruikt moet seriel zijn tot in de detail, hier slaagt of faald je oogst mee. Waarom steriel. Sporen zijn zeer gevoelig voor schimmels. Als een varen zich in de natuur uitzaaid door sporen dan lost de moeder plant duizende sporen als daarvan 1 op vier jaar zich tot varen ontwikkeld is dit een goed resultaat. Ja maar zal je nu zeggen, in de natuur zie ik varens grote oppervlaktes begroeien en die varen in mijn pot die geeft ook constant nieuwe planten. Dit komt door dat de varen zich heeft verder gezet door rizonen (wortelstekken) ipv. sporen.
Ter voorbereiding voor het zaaien, heb je de volgende materiaalen nodig. Zaai en stek grond, keukenrol, een groot vergiet met fijne metalen gaas, een kom waar het vergiet in past, een metalen soeplepel, ontsmettings alcohol, steriele petriplaten (dit zijn van die proefschaaltjes die in labo's gebruikt worden voor cel kweek), een verwarmde zaai propogator, een glasplaat iets kleiner dan het bodem oppervlak van de propogator en 4 pvc buisje van +/- 1,5cm of 4 pet fles stoppen.
[afbeelding verwijderd niet-https]
Je begint als eerst met je zaai en stek aarde steriel te maken. Je neemd hiervoor de kom zet daarin het vergiet, daarin leg een blad van de keukenrol en daarin vul je de zeef op met de aarde. Dan pak je zuiver opgevangen regenwater dat je aan de kook brengt. Je giet het water voorzichtig over de aarde weg totdat deze volledig is ondergedompeld in het gekookte water. Je laat dit brouwsel voor ongeveer 30 min weken. Dan giet je het water weg en laat je de aarde uitlekken in de kom. Ondertussen pak je de soeplepel giet er een klein beetje alcohol in en steekt dit in brand totdat deze helemaal is op gebrand. Als de aarde en de lepel is afgekoeld, vul je de deksel van het perti schaaltje met de aarde en duw je deze goed aan met de lepel. Je medium is nu gereed om ingezaaid te worden.
Je verdeeld de sporen gelijkmatig over de aarde, te dik zaaien is ook niet goed en let ook op dat je dit in een tocht vrije ruimte doet. zorg ervoor dat je handen ook zo steriel mogelijk zijn door ze te wassen met alcohol. Zodra je de sporen gezaaid hebt zet je de bodem (je gebruikt dus het schaaltje ondersteboven, dit heeft als voordeel dat het gecodenceerde vocht terug in de aarde loopt)van het petriplaten erboven op.
Nu pak je de verwarmde propogator je zet in de 4 hoekken een PVC buisje met daarop de glasplaat. het gedeelte onder de glasplaat vul je op met afgekoeld gekookt water. Het water mag net de glas plaat niet raken. de gezaaide petriplaten zet je boven op de glasplaat. Als je wil kan daarboven nog glasplaten zetten om de volledige ruimte van de propogator te gebruiken. Dan hou je de propogator op een gemiddelde temperatuur van 20 à  25°C.
Je kan je propogator best aan een oostelijk gericht venster zetten, zuid kant kan je best ten alle tijden mijden, de zon heeft hier de mogelijkheid je cultuur te verbranden.
Na een paar weken tot maanden naargelang de soort, verschijnt er een mosachtige begroeiing wat zich ontwikkeld tot een hart vormig blaadje, prothallus genoemd.
[afbeelding verwijderd niet-https]
Prothallus
De prothallus is nog geen varen. Het is wel een tussenstadium. Aan de onderkant van de prothallus bevinden zich vrouwelijke en manelijke organen, deze moeten mekaar bevruchten. Als medium voor de bevruchting dient water, manelijke zaadcellen moeten namelijk zo de vrouwelijke cellen bevruchten. Dit stadium is zeer cruciaal in de kweek, er moet gelet worden dat de vochtigheis graad zeer hoog blijft en schimmels zijn nu het gevaarlijkst. Als je voordien niet steriel genoegd hebt gewerkt, dan kan je het vergeten.
Na de bevruchting ontwikkeld zich in het midden van de prothallus een steeltje met een blaatje, pas nu spreken we van een varen. Ik ze daarom ook altijd tegen de mensen een varen is als een vlinder hij moet zich eerst ontpoppen. In het begin zien praktisch alle soorten er het zelfde uit qua blad vorm, het is pas bij het volwassen worden na +/- 1jaar dat je de soort duidlijk kunt onderscheiden.
Zodra er het steeltje met het blaadje is ontwikkeled, steek je het jonge varentje uit met een steriel gemaakte naald en verplant je het. Ik gebruik hiervoor de dopjes van pet flessen, waar ik onderaan een gaatje in boor, die ik vul weer met steriel gemaakte aarde, om dat de plantje zo jong nog redelijk gevoellig zijn. Je kan de plantjes nu best in een koude propogator zetten aan kamer temperatuur voor uit te harden, let wel op dat ze nog goed vochtig blijven.
[afbeelding verwijderd niet-https]
Jong varentje in petfles dopje
Eens ze oud genoegd zijn kun je ze uit de porpogator halen., alleen moet je opletten dat ze op hun gemak kunnen klimatiseren, dus zorg ervoor dat de temperatuur verschillen niet te groot zijn.
Tijdens de kweek is het zeer belangrijk dat je de broed constand vochtig houd, de petriplaten zorgen er wel voor dat het vocht lang in de bodem behouden wordt door condensatie, maar nu en dan ga je toch moeten bij bevochtigen. Denk eraan dat het vocht dat je bijvoegd ook steriel moet zijn, dus pak je best vers opgevangen regenwater en kook dit af, laten afkoelen en bijvoegen. Je kan best al wat water op voorhand aanmaken en dat in en steriel gemaakte fles bewaren.
Het kweken van varens is heus wat moeilijker dan zaadplanten maar als je het gegeven advies volgt boek je wel een goed sucses.
Groetjes,
Danny

Interessante uitleg, wil ik zeker proberen.

Ik wil wel niet vervelend doen, maar kan iemand de ontelbare spelfouten uit de tekst halen, het ondermijnt de uitmuntende uitleg en inhoud. Zeker wanneer je het vastpint.